Anemia and Chronic Kidney Disease

Jun 29,2013

เมื่อคนเป็นโรคไตเรื้อรัง (CKD)  มาพบพบแพทย์ด้วยโรคโลหิตจาง...

ทำให้เราเกิดข้อสงสัยขึ้นได้ว่า ….

ทำไมคนเป็นโรคไตเรื้อรัง จึงต้องเกิดโรคโลหิตจาง ?

ไต (Kidneys) ของคนเรา...

ไม่เพียงแต่ทำหน้าที่กำจัดเอาของเสียออกจากเลือด, 

รักษาความสมดุลให่เกิดขึ้นกับน้ำที่อยู่ในร่างกาย,  และสร้างน้ำปัสสาวะเท่านั้น  
แต่ไตของคนเรายังมีบทบาทสำคัญต่อการสร้างเม็ดเลือดแดงได้อีกด้วย

เป็นที่ทราบกันว่า...

ไต (kidney) ทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนชนิดหนึ่ง เรียก erythropoietin (e-RITH-ro-POET-in),

ซึ่งมีหน้าที่ส่งสัญญาณ (signals) ให้ไขกระดูก (bone marrow)

ทำการผลิตเม็ดเลือดแดงขึ้น

เมื่อคนเราเกิดเป็นโรคไตเรื้อรัง (CKD) ขึ้น...

สมรรถภาพการทำงานของไตลดลง ไม่สามารถสร้างฮอร์โมน derythropoietin ได้พอ 
จึงเป็นเหตุไห้ไขกระดูกไม่สามารถสร้างเม็ดเลือด (RBCs)ได้เพียงพอ 

ในเม็ดเลือดแดง...

จะมีสารชนิดหนึ่ง เรียก hemoglobin ซึ่งเป็นโปรตีนชนิดหนึ่ง

ทำหน้าที่นำ-ส่ง (carrries) ออกซิเจนให้แก่เนื้อเยื่อต่าง ๆ ตลอดทั่วร่างกาย

เมื่อเนื่อเยื้อ...ไม่ได้รับออกซิเจนตามที่ต้องการ ย่อมก่อให้เกิดอาการเหนื่อยเพลีย (fatigue) 
และอ่อนแรง (weakness)

ภายใต้ภาวะโรคโลหิตจาง...

เป็นเหตุให้หัวใจทำงานมากกว่าปกติ  เพื่อชดเชยให้อวัยวะทุกส่วน ในร่างกาย
ไดรับออกซิเจนได้เพียงพอตามที่ต้องการ

ในรายที่ไม่ได้รับการรักษา (untreated anemia)

จะนำไปสู่การชดเชยด้วยการทำงานของหัวใจ (cardiac compensations)
ซึ่งเป็นเหตุให้คนไข้เกิดมีโรคแทรกซ้อน ถึงขั้นเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลได้สูงขึ้น,
และทำให้คุณภาพชีวิตลดลง  รวมปถึงทำให้มีโอกาสสูญเสียชีวิตได้ง่ายขึ้น

เราจะรักษาภาวะโลหิตจาง ที่เกิดจาโรคจางได้อย่างไร ?

มีสารที่ได้จากการสังเคราะห์ เรียกว่า Epoetin alfa (EPO)

เป็นสารที่มีฤทธิ์กระตุ้นให้มีการสร้างเม็ดเลือดแดง (erythropoietin-

Stimulating agent) ได้เหมือนกับฮอร์โมนที่ผลิตขึ้นตามธรรมชาติ

เป็นยาที่มีใช้ตั้งแต่ปี 1990s ซึ่งหมายความว่า  เรามียาตัวนี้ใช้รักษาคนไข้โรคเลือดจาง
ซึ่งเกิดจากโรคไตเรื้อรังเพียงสิบกว่าปีมานี้เอง
ภายหลังจากใช้ยาตัวดัวกล่าวกับคนไข้ดังกล่าว 
จะทำให้ชีวิตของคนไข้โรคไตเรื้อรัง ดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด

สาร EPO จะเริ่มให้แก่คนไข้ในระยะก่อนทำการฟอกเลือด (CKD ระยะ 3-4)
ต่อจากนั้น จะมีการให้สารดังกล่าวในขณะที่มีการฟอกเลือด (dialysis)ด้วยการให้
ทางเส้นเลือดดำ (intravenously)  และเป็นการให้ในระยะยาว

เพราะกว่ายาจะออกฤทธิ์ให้เห็น  โดยมีเซลล์เม็ดเลือดแดงถูกสร้างขึ้นใหม่

และให้เซลล์เก่าค่อย ๆ สลายไป ต้องใช้เวลา

ในการให้สาร EPO มีหลักอยู่ว่า...

ร่างกายจะต้องมีธาตุเหล็ก (iron) ในระดับเพียงพอ  จึงจะทำให้การทำงานของ EPO 
ได้ผล  ดังนั้น ก่อนใช้สาร EPO เราจำเป็นต้องมีการตรวจหาค่าของ ธาตุเหล็ก

ที่ถูกสะสมไว้ในร่างกายเสียก่อนว่า มีเพียงพอหรือไม่ ?

นอกจากนั้น การตรวจระดับ hemoglobin  จำเป็นต้องกระทำด้วยเช่นกัน
เพื่อตรวจดูผลที่ได้จากการให้ EPO therapy

http://www.annanurse.org/download/reference/practice/legbrief.pdf