Blood Clots

March 1, 2013

เมื่อมีเกล็ดเลือดจับตัวเป็นลิ่ม หรือเป็นก้อน  จะเรียกว่าว่า blood clots…

จัดเป็นกระบวนการที่สำคัญของร่างกายอย่างหนึ่ง

ซึ่งจะเกิดขึ้นเมื่อเส้นเลือดเกิดการฉีกขาด...มีเลือดออก

และเพื่อไม่ให้มีการเสียเลือดต่อไป  เกล็ดเลือด (platelets) 

ซึ่งเป็นเม็ดเลือดอีกชนิดหนึ่ง  ร่วมกับโปรตีนที่มีอยู่ในน้ำเลือด (plasma)

รวมตัวกันเป็นก้อนเลือด หรือลิ่มเลือด อุดตรงบริเวณรอยฉีกขาดทำให้เลือดหยุดไหล

โดยทั่วไป  ร่างกายของเรามีหน้าที่ตามธรรมชาติ 

เหมือนกับกิจกรรมต่าง ๆ  ของมนุษย์  เมื่องานเสร็จเป็นที่เรียบร้อย 

เจ้าหน้าที่ผู้ทำความสะอาด  ก็จะทำหน้าที่ต่อ  จัดเก็บทุกอย่างให้กลับสู่สภาพเดิมทันที

ภายในร่างกายของคนเราก็เช่นเดียวกัน...

เมื่อเส้นเลือดฉีกขาด  มีเลือดออก  เลือดจะถูกทำให้หยุดไหล

โดยการจับตัวของเกล็ดเลือดร่วมกับโรตีนที่มีอยู่ในเลือด  และเมื่อบาดแผลหายดี  
ร่างกายก็จัดการสลายก้อนเลือดให้หมดไป

นั่นเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นตามปกติ

บางครั้ง  การมีก้อนเลือด หรือลิ่มเลือดเกิดภายในเส้นเลือดโดยไม่ทราบต้นเหตุว่า 
ได้รับบาดเจ็บมาก่อน  หรือมีลิ่มเลือดอยู่ภายในเส้นเลือด

แต่ร่างกายไม่สามารถทำให้ถูกสลาย (dissolve) ได้ตามธรรมชาติ

ซึ่งภาวะดังกล่าว  เมื่อเกิดขึ้นสามารถทำให้เกิดเป็นอันตรายได้

จำเป็นต้องได้รับการวินิจฉัย และให้การรักษาได้อย่างเหมาะสม

ลิ่มเลือด (clots) สามารถเกิดภายในเส้นเลือดแดง หรือเส้นเลือดดำ...

ซึ่งเส้นเลือดทั้งสองชนิด  ต่างเป็นส่วนหนึ่งของระบบการไหลเวียนของเลือด

โดยจะทำหน้าที่น้ำเลือดให้ไหลเวียนทั่วร่างกาย  เส้นเลือดดำ  
ซึ่งมีความดันภายเส้นเลือดต่ำ  จะทำหน้าที่ที่นำเลือดดำ จากส่วนปลายกลับสู่หัวใจ

การมีก้อนเลือดเกิดภายในเส้นเลือดดำ  อาจขัดขวางไม่ให้เลือดไหลกลับสู่หัวใจได้ตามปกติ  
สามารถทำให้เกิดอาการเจ็บปวดตรงบริเวณที่มีเลือดคั่งได้ 

การมีลิ่มเลือดเกิดภายในเส้นเลือดดำที่อยู่ลึกลงไป  เรียก deep-vein thrombosis (DVT) 
ซึ่งสามารถพบได้ที่บริเวณขา  หรือพบได้ที่บริเวณแขน, บริเวณเชิงกราน  หรือส่วนอื่นๆ

ส่วนใหญ่เราจะพบที่บริเวณของขา  

มีบางรายเกิดมีลิ่มเลือดหลุดเข้าสู่หัวใจ  และหลุดเข้าสู่ปอด

ทำให้เลือดไม่สามารถไหลได้สะดวก  เรียก pulmonary embolism

ซึ่งสามารถก่อให้เกิดอันตรายได้อย่างรุนแรง

ลิ่มเลือดที่เกิดในร่างกาย...

ทำให้เกิด pulmonary embolism ได้อย่างไร ?

สำหรับเส้นเลือดแดง...

พบว่าผนังของเส้นเลือดแดงจะเป็นกล้ามเนื้อ  ทำให้ความดันภายใน

เส้นเลือดแดงสูงกว่าความดันในเส้นเลือดดำ

โดยมันจะทำหน้าที่นำเลือดจากหัวใจไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกาย  

และเมื่อเราถูกวัดความดันโลหิต  ความดันที่วัดได้เป็นตัวเลข...
เลขตัวบนบ่งบอกให้ทราบถึงความดันภายในเส้นเลือดแดงนั้นเอง

เคยกล่าวมาแล้วว่า  ลิ่มเลือดเกิดในเส้นเลือดดำ...

แต่ตามเป็นจริง  ลิ่มเลือดสามารถเกิดในเส้นเลือดแดงได้ด้วย 

โดยเฉพาะจะเกิดในรายที่เป็นโรคเส้นเลือดแข็ง  ซึ่งมีคราบของไขมัน
เกาะตามภายในของผนังเสนเลือดแดง  ทำให้เส้นเลือดแดงเกิดแคบลง  
เป็นเหตุให้กระแสไหลเวียนของเลือดถูกขัดขวาง

การที่กระแสไหลเวียนของเลือดที่พุ่งผ่านเส้นแดงตรงบริวณที่แคบ  
สามารถทำให้คราบของไขมันบนผนังเส้นเลือดแตก  เกิดมีเลือดออกและมีเกล็ด

เลือดมาเกาะ  ทำให้เกิดเป็นลิ่มเลือดอุดเสนเลือด หรือหลุดไปอุดตัน

เส้นเลือดที่สำคัญของหัวใจ  หรือของสมอง  
ทำให้เกิดอันตรายต่ออวัยวะทั้งสอง (heart attack &  stroke)

ปัจจัยเสี่ยง(Risk)

เราจะพบว่า  ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดในเส้นเลือดดำ  จะมีความ

แตกต่างจากลิ่มเลือดของเส้นเลือดแดง

และปัจจัยเสี่ยงของแต่ละคนไม่จำเป็นต้องเหมือนกัน

ความจริงมีว่า  ในร่างกายของเรา  มีโมเลกุลหลายอย่าง 

ซึ่งจะส่งสัญญาณให้ร่างกายสร้างลิ่มเลือดขึ้น  โดยกำหนดให้มันสร้าง

ลิ่มเลือดขึ้นเมื่อไหร่, ที่ไหน และสร้างเร็วขนาดใด ?

มีปัจจัยบงอย่าง  เช่น  ความอ้วน (obesity), กระแสเลือดที่วิ่งอย่างเชื่อง

ช้าในเส้นเลือดดำ  และปัจจัยอย่างอื่น  เช่น “อายุ” สามารถทำให้เพิ่ม

ความสามารถในการสร้างลิ่มเลือดได้

นอกจากนั้น  ยังปรากฏว่า  มียาบางตัว (medications)  สามารถกระทบ

ต่อกรสร้างลิ่มเลือดได้เร็วขึ้น

ปัจจัยต่อไปนี้  สามารถเพิ่มความเสี่ยงต่อการสร้างลิ่มเลือดในเส้นเลือดดำ
ได้  เช่น :

§  ความอ้วน (Obesity)

§  ตั้งท้อง (Pregnancy)

§  สูบบุหรี่ (Smoking)

§  รับทานยาคุม (Contraceptives)

§  มะเร็งบางชนิด (Certain cancers)

§  ได้รับบาดเจ็บ (Trauma)

§  อายุมากขึ้น (มีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นเมื่ออายุมากกว่า 60)

§  พันธุกรรม (Inherited clotting disorders)

§  โรคอักเสบไร้เชื้อ ( chronic inflammatory disease)

ปัจจัยเสี่ยงต่างๆ ที่ทำให้เกิดลิ่มเลือดในเส้นเลือดแดง  สามารถทำให้ดีขึ้นได้

โดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม  และการรักษาทางกายต่อภาวะต่อไปนี้:

ได้ด้วยการ

§  โรคอ้วน (obesity)

§  ไม่ออกกำลังกาย (Lack of physical activity)

§  สูบบุหรี่ (smoking)

§  โรคเบาหวาน (diabetes)

§  โรคความดันโลหิตสูง (high blood pressure)

§  ระดับ cholesterol สูง

อาการ (symptoms)

นอกเหนือจากการรู้ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคแล้ว...

การรู้อาการของการเกิดลิ่มเลือดในเส้นเลือดก็มีความสำคัญเช่นกัน

ซึ่งอาการที่เกิดจะแตกต่างกันตามตำแหน่งที่เกิด เช่น

§  Heart: อาการที่เกิด  จะมีอาการเจ็บหน้าอก  ซึ่งมักจะมีอาการ

        ปวดร้าวไปที่แขนด้านซ้าย  อาจมีหายใจได้อากาศไม่พอ  และ

        อาจมีเหงื่อออก

§  Brain: จะพบว่ามีความผิดปกติทางสายตา, มีการอ่อนแรง,

        กระตุก, มีปัญหาเรื่องการพูด

§  Arm or Leg: จะมีอาการเจ็บหน้าอก, บวม  และกดเจ็บ

§  Lung:  เจ็บหน้าอก, หัวใจเต้นเร็ว, ไอเป็นเลือด,  หายใจ

        ไม่พอ(shortness of breath),  มีเหงื่อ  และไข้

§  Abdomen: ปวดท้องอย่างแรง, อาเจียน  และท้องร่วง

 

การรักษา (Treatment)

 การรักษาลิ่มเลือดมีได้แตกต่างกัน  โดยขึ้นกับตำแหน่งที่เกิดลิ่มเลือด และสุขภาพของคนไข้

ถ้าท่านมีความสงสัยว่า  มีลิ่มเลือดเกิดขึ้นกบตัวท่าน  ท่านจะต้องไปพบแพทย์ทันที 

ในปัจจุบัน  มีวิธีการรักษาลิ่มเลือด (antithrombotic therapy) หลาย

อย่าง  ซึ่งสามารถทำมาใช้เพื่อป้องกัน และรักษาลิ่มเลือด

การรักษาที่มีใช้ในปัจจุบัน  ได้แก่:

o   Anticoagulants- เป็นยาป้องกันไม่ให้มีการเกิดลิ่มเลือด

o   Clot busters- เป็นยาสลายลิ่มเลือด

o   Catheter-direct thrombolysis- เป็นวิธีการใสสายยา

    เรียก catheter สายยางสู่ตำแหน่งลิ่มเลือด  จากนั้นจึงฉีดยาเข้าไปสลายลิ่มเลือด

o   Thrombectomy- เป็นการผ่าตัด...เอาลิ่มเลือดออก

ถ้ามีลิ่มเลือดเกิดในเส้นเลือดดำ...

แพทย์จะแนะนำให้แพทย์ทางโรคเลือด (hematologist)

เป็นผู้ดูแลรักษาต่อไป  และถ้าเป็นลิ่มเลือดในเส้นเลือดแดง  อาจมีแพทย์

หลายสาขาร่วมกันทำการรักษา  เช่น แพทย์เฉพาะทางโรคเลือด และแพทย์เฉพาะทางโรคหัวใจ

การป้องกัน (Prevention)

การเกิดลิ่มเลือด  ส่วนใหญ่เป็นโรคเลือดที่เราสามารถป้องกันได้

ด้วยการ ควบคุมปัจจัยเสี่ยงต่างๆ นั่นเอง....

http://www.hematology.org