Hydrocephalus หมายถึงการมีน้ำของสมองและไขสันหลัง (CSF)
ถูกสะสมภายในกะโหลกศีรษะในปริมาณที่มากเกิน
เป็นเหตุนำไปสู่การเกิดสมองบวม (brain swelling)
ส่วน Normal pressure hydrocephalus (NPH)
คือภาวะที่มีน้ำสมอง-ไขสันหลัง (CSF) ภายในสมองเพิ่มขึ้น
ซึ่งกระทบต่อการทำงานของสมอง
โดยที่ความดันน้ำในสมองไม่เพิ่มจากระดับปกติ
Causes:
NPH หรือ Normal pressure hydrocephalus
เป็นรูปแบบหนึ่งของ Hydrocephalus
ซึ่งหมายถึงโรคที่มีน้ำในสมองมากเกินไป เป็นเหตุให้มันไปกดเนื้อสมองขึ้น
เราไม่สามารถทราบถึงสาเหตุที่ทำให้เกิด NPH หรอก...
เชื่อกันว่า มันอาจเกิดจากมีอะไรสักอย่าง
ไปสกัดกั้นไม่ให้น้ำของสมอง-ไขประสาทสันหลังไหลด้ตามปกติ
เป็นเหตุให้ช่อง (ventricles) ภายในสมอง “โต หรือขยาย” ตัว
เพื่อรองรับกับปริมาณน้ำที่เพิ่มขึ้น
และจากการที่มีน้ำในสมองเพิ่มขึ้นนี่เอง ทำทำให้เนื้อสมองถูกกด
และถูกทำลายไป
ปัจจัยเสี่ยง ทีทำให้กิด NPH ได้แก่:
• มีการตกเลือดจากเส้นเลือด หรือ จากเส้นเลือดที่โป่งพองภายในสมอง
(subarachnoid hemorrhage)
• บาดเจ็บของศีรษะ (Cloded head injury)
• ไขสันหลังอักเสบ (meninigitis หรือ อักเสบอื่น ๆ)
• ได้รับการผ่าตัดสมอง (craniotomy)
ข้อสังเกตุ:
น้ำสมอง และไขสันหลังในคนไข้ NPH จะถูกสร้างตามปกติ
แต่มันถูกป้องกันไม่ให้มีการซึมซับได้ตามปกติ
เราจะพบคนเป็น NPH ประมาณ 5 % ของคนที่เป็น dementias ทั้งหมด
หน้าที่ของน้ำไขสันหลังมีหลาย เช่นให้อาหารแก่สมอง
นอกจากนั้น น้ำไขสันหลังยังทำหน้าทีรองรับแรงกระแทกให้สมอง
ที่อยู่ภายในกะโหลกศีรษะ
Anatomy of the Brain
ภายในสมองของคนเรามีสี่ช่อง (ventricles) โดยมีทางเล็ก ๆ
ให้น้ำไขสันหลังไหลผ่านถึงกันและกันได้
และสุดท้ายมันจะถูกดูดซับเข้าสู่กระแสโลหิตไป
เพื่อให้มีระดับความดันของน้ำไขสันหลังในสมองเป็นปกติ
การสร้าง และการดูดซับน้ำไขสันหลัง จะต้องสมดุลกัน
Normal pressure hydrocephalus
เมื่อความสมดุลระหว่างการสร้าง และการดูดซับเอาน้ำไขสันหลัง
เข้าสู่กระแสโลหิตเสียไป อาจก่อให้เกิดภาวะที่เราเรียกว่า
“normal pressure hydrocephalus”
ซึ่งเป็นภาวะ ที่พบได้ในคนสูงอายุ
นอกจากนั้น ภาวะ normal pressure hydrocephalus
ยังเป็นผลเนื่องมาจากการบาดเจ็บจากการหกล้ม (traumatic fall)
หรือ จากความเจ็บป่วย
แต่ส่วนใหญ่ เราไม่ทราบต้นเหตุที่ทำให้เกิดภาวะดังกล่าวได้
Symptoms:
คนไข้ที่เป็น NPH ส่วนใหญ่อาการจะเกิดขึ้นอย่างช้า ๆ
การที่จะวินิจฉัยใครว่าเป็นโรค NPH
จำเป็นต้องมีอาการอย่างน้อยสามอย่างต่อไปนี้
• พบการเปลี่ยนแปลงในรูปแบบของการเดินเหิน เช่น การจะออกก้าวแรกกระทำได้
ด้วยความลำบาก (gait apraxia) ช่องห่างระหว่างเท้าจะกว้างกว่าปกติ
เดินไม่มั่นคง (unsteadiness)
• ความคิดเชื่องช้า ขี้ลืม การให้ความสนใจลำบาก ไร้ความรู้สึก
• ไม่สามารถควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะได้ (urinary incontinence)
• บางครั้งไม่สามารถคบคุมการถ่ายอุจจาระ (fecal incontinence)
คนไข้ประเภทนี้มีโอกาสหกล้มโดยไม่หมดสติ
ซึ่งอาจเกิดในระยะแรกของการเป็นโรค
ข้อสังเกตุ: อาการเหลานี้ มักจะพบในคนสูงอายุ ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากเรื่องอื่น ๆ
เช่น โรค Parkinson’s, Alzheimer’s เป็นต้น
Signs and tests:
ในการตรวจร่างกาย จะพบการเดิน (gait) ผิดไป
ซึ่งจะมีความสัมพันธุกับความดันของน้ำภายในสมอง
การตรวจ deep reflexes (เคาะเข่า) จะมากกว่าปกติ
การตรวจ มีดังนี้:
• Lumbar puncture (spinal tap)
ให้สังเกตการณ์เปลี่ยนทั้งก่อนเจาะหลัง และหลังการเจาะหลังว่า
มีการเดินเปลี่ยนแปลงอย่างไร ?
• Head CT scan or MRI of the head
Treatment:
วิธีรักษาที่ดีที่สุดสำหรับโรค NPH คือการผ่าทำ Shunt
เป็นการเปิดเส้นทางให้แก่น้ำสมอง -ไขสันหลังส่วนเกิน
ให้ไหลออกจากช่องของสมอง(ventricles)
เราเรียกวิธีนี้ว่า ventricoperitoneal shunt
หลังการผ่าตัด พบว่า มีคนไข้บางคนมีอาการดีขึ้นทันที
ลักษณะของการเดิน จะเป็นอาการที่มีแนวโน้มที่จะดีขึ้นในคนไข้ส่วนใหญ่
Expectations (prognosis):
หากไม่ทำการรักษา อาการของคนไข้ส่วนใหญ่มักจะเลวลง และนำไปสู่ความตายได้
การรักษาด้วยการผ่าตัดทำ shunt
จะช่วยทำให้อาการของคนดีขึ้นในคนไข้ส่วนใหญ่
ส่วนคนที่มีอาการน้อย จะได้รับผลดีที่สุด
Complications:
เกิดการอักเสบติดเชื้อ หรือเลือดตก หลังการผ่าตัด
อาการทาง dementia เลวลงกว่าเดิม
หกล้ม เนื่องจากการเสียความสมดุล
อายุสั้น
www.hopkinsmedicine.org/neurology_neurosurgery/specialty_areas/normal_pressure_hydrocephalus/conditions/normal_pressure_hydrocephalus.html
สุดยอดครับคุณหมอ อธิบายวิชาแพทย์ให้คนเข้าใจได้ บรมครูจริงๆ ได้กุศลแรง ขอบคุณครับ
ตอบลบ