เอ็นไซม์ที่มีชื่อว่า Cytochrome P450 สามารถพบได้ที่ตับเป็นส่วนใหญ่ และมีบางส่วน (โดยเฉพาะCYP3A4) จะพบได้ที่บริเวณลำไส้ในปริมาณไม่น้อยเช่นกัน
เอ็นไซม์เหล่านี้มีส่วนเกี่ยวข้องกับปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นกับยาที่ใช้รักษาโรค เพื่อขจัดออกจากร่างกายไป
ในกระบวนการที่ร่างกายกระทำต่อยาดังกล่าว เราจะพบปฏิกิริยาอันไม่พึงประสงค์เกิดขึ้น
เขาจัดลำดับความสำคัญของ cytochrome P4503A4 (CYP3A4) ไว้เป็น superstar ทั้งนี้เพราะเอ็นไซม์ตัวนี้ มีบทบาทต่อยา (object drug) มากที่สุด (> 50%)
ส่วนเอ็นไซม์ที่มีความสำคัญตัวอื่น ๆ ได้แก่ CYP1A2, CYP2C9, CYP2C19, และ CYP2D6
สำหรับวันนี้ เราจะพูดเรื่อง CYP1A2 กัน
ถอดความ และเรียบเรียงจากบทความ
ของ Drs Horns & Hansten,PharmD. Published Online: Nov.1,2007
www.Pharmacytimes.com/drug reactions
CYP1A2 Substrates
ความสำคัญของ CYP1A2 ที่เกี่ยวข้องกับ drug interaction ปรากกว่ามีเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เนื่องมาจากมีปริมาณของยา ที่ถูกกระทำปฏิกิริยาทางเคมีโดยเอ็นไซม์ CYP1A2มีเพิ่มขึ้น
ยาที่ถูก กระทำทางปฏิกิริยาทางเคมีโดยเอ็นไซม์นั้นเรียกว่า CYP1A2 Substrate ซึ่งได้แก่ยาต่อไปนี้:
Table 1.
CYP1A2 Subtrates
Alosertron(Lotronex) Ramelteon(Rozerem)
Caffeine
Clozapine (Clozaril) Rasagiline(Azilext)
Flutamide(Eulexin) Ropinirole(Requip)
Frovatriptan(Frova) Tacrine(Cognex)
Melatonin Tizanidine(Zanaflex)
Mexiletine(mexitil) Triamterene(Dyrenium)
Mirtazapine(Remeron) Zolmitriptan(Zomig)
Olanzapine(Zyprexa)
Theophylline
Tacrine
Etc.
CYP1A2 Inhibitors:
ยาที่สามรถยับยั้ง (inhibit) กาทำงานของเอ็นไซม์ CYP1A2 เมื่อเราให้ร่วมกับยารักษา (object drug) เมื่อใด มันจะทำให้เอ็นไซม์ CYP1A2 ทำงานได้น้อยลงไป
ผลที่เกิดขึ้น จะทำให้ระดับของยา (object drug) ในกระแสเลือดสูง เป็นเหตุให้มีปฏิกิริยาอันไม่พึงประสงค์แก่คนไข้เกิดขึ้นได้
ยกตัวอย่าง เช่นยา “ Fluvoxamine”
เป็นยาที่ฤทธิ์ในการยับยั้งเอ็นไซม์ CYP1A2 ได้สูงมาก( potent CYP1A2 inhibitor) …เท่านั้นยังไม่พอ มันยังเป็นตัวยับยั้ง (inhibit) เอ็นไซม์ cytochrome p450 ตัวอื่นๆได้อีกด้วย เช่น เอ็นไซม์ : CYP2C19, CYP3A4 และ CYP2C9
ดังนั้น เราจะเห็นว่า Fluvoxamine อาจป้องกันไม่ให้เกิดมีการชดเชยจากกระบวนการทางเมตาบอลิสมทางอื่นๆ จากการที่มันเป็น CYP1A2 inhibitionได้ ?
Table 2. Table 3.
CYP1A2 Inhibitors: CYP1A2 Inducers
Artemisinin Barbiturateds
Atazamavir(Reyataz)
Cimetidine(Tagamet) Cruciferous vegetables
Ciprofloxzcin(Cipro) Grilled meat
Enoxacin Carbamazepine (Tegretol)
Ethinyl Estrradiol Primidone
Flucozmine Rifampin(Rifadin)
Mexiletine Smoking
Tacrine(Cognex)
Thiabendazole
Zileuton(Zyflo)
นอกนั้นยังพบว่า Fluroquinolone antibiotics, enoxacin และ ciprofloxacin ยังเป็นตัว CYP1A2 inhibitor ด้วย
CYP1A2 Inducers:
มียาและสารหลายตัวที่สามารถกระตุ้น CYP1A2 และอาจไปลดประสิทธิภาพของยา ซึ่งเป็น CYP1A2 substrate ได้ ยกตัวอย่างที่เห็นชัด คือ การสูบบุหรี่ สามารถไปเพิ่มการทำงาน (activity) ของเอ็นไซม์ CYP1A2 ได้
ดังนั้น เราจึงเห็นผลของการสูบบุหรี่ อาจลดประสิทธิภาพ (efficacy) ของยาซึ่งเป็น CYP1A2 substrate ลงได้
ยกตัวอย่างที่เห็น คือ การสูบบุหรี่ทำให้แพทย์ต้องปรับเพิ่มยา Theophylline ให้แก่คนไข้
ทั้งนี้เพราะการสูบบุหรี่ ทำให้ CYP1A2 ทำงานมาก มีการขับยา Theophylline ออกเยอะทำให้ปริมาณของยาที่เป็น object drug มีไม่พอแก่การรักษา...จึงจำเป็นต้องมีการปรับเพิ่มขนาดยา theophylline เพื่อชดเชยส่วนที่ถูกทำลายด้วย CYP1A2 ไป
ในเร็วๆ นี้ได้มีรายงานว่า การสูบบุหรี่ ได้ลดปริมาณของยาที่ใช้รักษาพวก atypical antisychotics , clozapine และ olanzapine
Important Drug Interactions Involving CYP1A2
ปฏิกิริยาทางชีวเคมี... ของเอ็นไซม์CYP1A2 บางตัวมีข้อจำกัดทางคลินิก
ยกตัวอย่าง คนบางคนสามารถทนต่อระดับ “Caffeine” ในกระแสเลือดที่เพิ่มขึ้น โดยที่คนๆ ได้รับยา “Ciprofloxacin”
เขาไม่เกิดมีผลข้างเคียงใดๆ ขึ้น แต่บางคน อาจมีอาการข้างเคียงที่รุนแรงได้
จากประวัติการใช้ยาในอดีต ปฏิกิริยาทางชีวเคมีที่สำคัญของเอ็นไซม์ CYP1A2 คือพิษที่เกิดจากการใช้ยา “theophylline” ร่วมกับการใช้ยาที่เป็นตัวยับยั้ง (inhibitors) เอ็นไซม์ CYP1A2
เช่น Ciprofloxacxin หรือ fluvoxzmine ทั้งสองตัว ทำหน้าที่เป็นตัวยับยั้งเอ็นไซม์ CYP1A2gเมื่อเรานำมาใช้กับยา theophylline ซึ่งเป็นยาที่เราใช้เพื่อการรักษา (object drug) จะทำให้ยาในกระแสเลือดสูง...ซึ่งจะก่อให้เกิดพิษจากการมีสาร theophylline ในเลือดสูง
แต่ในปัจจุบันนี้ จะไม่ค่อยได้พบเห็นเท่าใด
มียาตัวใหม่ๆ ซึ่งถูกกระทำปฏิกิริยาชีวเคมีกับเอ็นไซม์ CYP1A2 เมื่อใช้ร่วมกับยาที่ยับยั้ง เอ็นไซม์ CYP1A2
เช่น ยา “tizanidine.” เมื่อให้ร่วมกับยาที่เป็นตัวยับยั้ง (inhibit)เอ็นไซม์ CYP1A2 คือ “fluvoxzmine”
ผลที่เกิดขึ้น จะทำให้การทำงานของเอ็นไซม์ CYP1A2 ลดลง
ผลที่เกิดขึ้น คือ ทำให้ระดับของยา “tizanidine” ในกระแสเลือดสูงมาก (30 เท่า)
กล่าวโดยสรุป
ปัจจุบัน เอ็นไซม์CYP1A2 มีส่วนเกี่ยวข้องกับการทำให้เกิดผลข้างเคียง (drug interactions) เพิ่มขึ้น โดยกระบวนการสร้างและสลายตัวของยาใหม่ๆ
มียาบางตัวควรได้รับความสนใจเพิ่มขึ้นได้แก่ “theophylline” ,”clozamine”, “olanzamine” และ “tizanidine”
สารบางตัวที่เป็นตัวยับยั้งที่รุนแรงมาก เช่น “cimetindine”, “ciprofloxacin”, “onoxazin” และ “fluvoxamine”
สารที่เป็นตัวสนับสนุน(inducer) คือการสูบบุหรี่ ที่สามารถกระตุ้นเอ็นไซม์CYP1A2 นอกนั้นก็มียาตัวอื่นๆ ที่เป็นตัวกระตุ้นตามปกติ(induce) เช่น “rifampin”, และ “barbiturate” พวกนี้สามารถเพิ่มการทำงาน (activity) ของเอ็นไซม์ CYP1A2
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น