หลายคนไม่เชื่อ...เมื่อเราบอกว่า
เมื่อใครก็ตามมีโรค ๆ หนึ่งเกิดขึ้นแล้ว เขาจะมีโรคที่สองเกิดตามมาเสมอ
นั่นคือธรรมชาติของโลก จะพูดว่าเป็นสัจธรรมก็คงไม่ผิด
"มันเป็นเช่นน้นเอง" เป็นประโยคอมตะ ที่ท่านพุทธทาส ท่านชอบพูด
นี้คือตัวอย่าง
โรคของเส้นเลือดแดง...ซึ่งเมื่อเกิดขึ้นแล้ว มักจะมีโรคอย่างอื่นเกิดตามมา
What is a vascular disease?
พวกเราหลายคนไม่เข้าใจโรคที่เกิดขึ้นกับเส้นเลือด...
มันเป็นอย่างไร ?
โรคของเส้นเลือด ส่วนใหญ่มีสาเหตุมาจากความแข็งตัวของเส้นเลือด
เหมือนสายยาง ลดน้ำหญ้า ที่วางตากแดดในบริเวณสวนหน้าบ้านนั่นแหละ
เส้นเลือดแข็ง หรือจะเรียกตามฝรั่งก็ได้ว่า มันเป็น atherosclerosis
มีสาเหตุมาจากไขมัน (fatty substances) เกาะตามผนังเส้นเลือดแดง
ทำให้เส้นเลือดหนาตัว และแข็งตัว เป็นเหตุให้เส้นเลือดตีบแคบลง
เส้นเลือดแดงทำหน้าที่เหมือนท่อนำเลือด ออกซิเจน และอาหารจากหัวใจไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
เมื่อมันเกิดตีบแคบลง จะทำให้เลือดไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
หรืออวัยวะต่าง ๆ ได้ไม่เพียงพอกับความต้องการ เพื่อให้อวัยวะนั้น ๆ ทำงานให้ได้ตามปกติ
สำหรับส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ที่กระทบโดยตรงจากโรคเส้นเลือดที่เกิดการตีบแคบดังกล่าว
ย่อมก่อให้เกิด เนื้อเยื้อส่วนนนั้นถุูกทำลาย และการทำงาน เสียไป
ที่น่ากลัวที่สุด คือ อาจทำให้คนไขเสียชีวิตได้
อาการต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น จะมีส่วนสัมพันธ์กับตำแหน่งของเส้นเลือด และอวัยวะที่มันเกี่ยวข้อง
ที่พบบ่อยที่สุด คือเส้นเลือดแดงที่ไปหล่อเลี้ยง หัวใจ (heart) สมอง (brain)
และ ขา (legs)
The heart - cardiovascular disease
โรคหัวใจ- โรคของเส้นเลือ และหัวใจ
ในรายที่เป็นไม่มาก (mild cases) ผนังของเส้นเลือดแดงมีการแข็งตัว
แต่เพียงส่วนน้อย คนไข้จะไม่แสดงอาการใด ๆ
ส่วนรายที่เป็นมาก (severe cases) อาจทำให้เกิดอาการเจ็บหน้าอก
ซึ่งจะเกิดเมื่อมีการออกแรง และจะหายไปเมื่อได้รับการพักผ่อน ภายในไม่กี่นาที
ถ้าเส้นเลือดที่ไปเลี้ยงหัวใจ (coronary arteries) เกิดการอุดตัน
เราเรียกว่า coronary thrombosis จะทำให้กล้ามเนื้อของหัวใจขาดเลือด
เป็นเหตุให้กล้ามเนื้อตาย ให้เกิดภาวะที่เราเรียกว่า heart attack (myocardial infarction)
มีคำถามว่า ไอ้คำว่า heart attack นั้นนะ...มันอะไร ?
ถ้าจะอธิบายแบบคนทั่วไป คงอธิบายได้ว่า
Heart attack หมายถึงภาวะกล้ามเนื้อหัวใจเกิดตายลง เพราะขาดเลือด และออกซืเจน
ทำให้เกิดอาการเจ็บ และแน่นในบริเวณหน้าอกขึ้น
นั้นแหละที่เขาเรียกว่า heart attack ละ !
ถ้าหากท่านมีปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจ- (โรคเส้นเลือดและหัวใจ )
ท่านจะต้องระมัดระวังอาการแน่นหน้าอก หรือเจ็บหน้าอกเอาไว้
บางครั้ง ท่านอาจมีอาการปวดร้าวไปยังคอ (throat) หรือต้นเขนด้านซ้าย (left arm)
ถ้าท่านมีอาการปวดแบบนี้ เป็นนาน 20 นาทีแล้ว อาการยังทรง...(พักแล้วยังไม่หาย)
ท่านจะต้องไปพบแพทย์อย่างรีบด่วนที่สุด
The brain - cerebrovascular disease
สมอง- โรคเส้นเลือด และสมอง
เมื่อเส้นเลือดแดงที่ไปเลี้ยงสมองเกิดตีบแคบลง อาจเกิดจากการอุดตันของก้อนเลือด (blood clot)
เรียก cerebral thrombosis
การมีก้อนเลือดเกิดในเส้นเลือดบนต้นคอ (carotid arteries)เป็นเส้นเลือดที่นำเลือดไปเลี้ยงสมอง
หรือ เกิดอุดตันที่เส้นเลือดเส้นเล็กภายในสมองเอง (cerebral arteries) เกิดแตกขึ้น
จะเป็นเหตุให้มีเลือดออกภายในสมอง
การเกิดเหตูการณ์ทั้งสอง เส้นเลือดในสมองแตก และมีเลือดตกในสมอง
ถูกเรียกว่า stroke หรือจะเรียกวา cerebrovascular accidents (CVAs)
ภาวะสมองตายจากการขาดเลือด (stroke) จะมีอาการต่าง ๆ ขึ้น ซึ่งขึ้นกับโรคเส้นเลือดที่เกี่ยวข้อง
โดยทำให้เกิดอาการชา (numbness) หรือ อัมพาติด้านใดด้านหนึงของร่างกาย
พูดลำบาก กลืนอาหารไม่ได้ มีปัญหาด้านการมองเห็น เสียความสมดุล
และสูญเสียการประสานงานของกล้ามเนื้อ
The legs - peripheral vascular disease
ขาทั้งสอง และโรคของเส้นเลือดของขา
โรคเส้นเลือดแข็ง (atherosclerosis) สามารถทำให้เกิดอาการ “ตะคริว” (cramps)
ที่บริเวณกล้ามเนื้อของน่อง (calves) ซึ่งจะเกิดในขณะที่มีการออกแรง (claudication)
และจะหายไปเมื่อได้พัก
ในระยะแรกของการเกิดโรคเส้นเลือดแดงของขา
อาการจะเกิดขึ้นที่บริเวณน่อง จะเกิดขึ้นในขณะทีมีการเดินในระยะไกล
หรือ มีการออกแรงมาก เช่น วิ่ง กาวกระโดด อาการจะหายไปภายเวลา 5-10 นาที หลังพักผ่อน
ความเจ็บปวดที่เกิดขึ้น ทีบริเวณกล้ามเนื้อในบริเวณด้านหลังของขา (น่อง)
เป็นผลเนื่องมาจากกล้ามเนื้อไม่ได้รับเลือด และออกซิเจนได้เพียงพอต่อการทำงานได้ตามต้องการ
ในรายที่เป็นเส้นเลือดแข็ง ที่เป็นมาก ๆ อาจทำให้เกิดมีอาการปวดตลอดเวลา
อาจเกิดมีแผล ulceration ที่ขา และบางทีอาจเป็นแผลเน่าตาย (gangrene)
เกิดที่บริเวณเท้า หรือนิ้วเท้า
Risk factors
เป็นที่ทราบกันว่า โรคเส้นเลือดแข็ง (atherosclerosis)
สามารถเกิดขึ้นกับคนได้ทั่วไป อาจเกิดขึ้นในคนอายุ 20 และจะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เมืออายุแก่ขึ้น
ไม่มีใครทราบสาเหตุที่แท้จริงว่า อะไรเป็นตัวเหตุทำให้เกิดโรคเส้นเลือดแข็ง
แต่มีปัจจัยเสี่ยงหลายอย่าง ที่เป็นตัวเร่งให้เกิดโรค
หรือเป็นตัวเร่ง ให้ไขมันไปเกาะตัวตามผนังของเส้นเลือดแดง เช่น :
o การสูบบุหรี่
o ประวัติทางครอบครัวของการเป็นโรคเส้นเลือด, เจ็บหน้าอก (angina),
หัวใจขาดเลือด (heart attack) หรือ สมองขาดเลือด (stroke)
o น้ำหนักเพิ่ม (overweight)
o รับประทานอาหารที่ไร้สุขภาพ (unhealthy diet)
o ไม่ออกกำลังกาย (lack of exercise)
o เป็นโรคเบาหวาน (diabetes)
o เป็นเพศชาย (male)
o เป็นโรคความดันสูง (hypertension)
o ไขมันในเลือดสูง (high cholesterol) และ
o ความเครียด (stress)
การวินิจฉัยโรค (Diagnosis):
เราสามารวินิจฉัยโรคได้ด้วยการอาศัยข้อมูลจาก ประวัติความเจ็บป่วยของ คนไข้ อาการ และอาการแสดงต่าง ๆ
คนเป็นโรคเส้นเลือดก็เช่นเดียวกัน
หากเกิดมีความสงสัยในคำวินิจฉัย หรือแม้กระทั้งแนวทางการรักษา
ทางออกที่ดีที่สุดคือ ปรึกษาผู้รู้ หรือส่งต่อให้ผู้ชำนาญต่อไป
นั่นคือแนวทางการรักษาโรค...ไม่ว่าโรคนั้น ๆ จะเป็นโรคชนิดใด ?
นอกจากประวัติความเจ็บป่วย และการตรวจร่างกาย แพทย์อาจทำการตรวจต่าง ๆ ภายในโรงยาบาล
เช่น การตรวจ Doppler ultrasound imaging test
หรือ ทำ angiography...ทำการฉีดสารทึบแสงเข้าเส้นเลือด
ทำให้เราสามารถพบเห็นภาพของเส้นเลือดทางเอกซเรย์
อาจมีการตรวจสมองด้วย brain scans (CT or MRI) และ angiograms
เพื่อ ดูการไหลเวียนของเลือดสู่ขาทั้งสอง
What can I do to help myself?
เราจะชวยเหลือตัวของท่านเองได้อย่าง”ร ?
ในการปัองกันไม่ให้เกิดโรคเส้นเลือดแข็ง (atherosclerosis)
สิ่งแรกที่ท่านต้องทำ คือ สำรวจตัวท่านเองว่า ท่านตกอยู่ในกลุ่มเสี่ยงใดบ้าง
ปัจจัยเสียงนั้นมีมากมาย...ยิ่งท่านมีปัจจัยเสี่ยงมากเท่าใด โอกาสที่ท่านจะเกิดมีปัญหาย่อมมีมากขึ้น...
เพื่อเป็นการลดอัตราเสี่ยงต่อการเกิดโรค ส่วนใหญ่เป็นหน้าที่ของท่านเองเท่านั้นที่ จะต้องรับผิดชอบ
เช่น:
เลิกสูบบุหรี่ จากสถิติ การเลิกสูบบุหรี่ สามารถลดอัตราเสี่ยงไม่ให้เกิดโรคหัวใจลง 50 % ของทุกปีที่ผ่านไป
รับประทานอาหารหลากชนิดให้ครบทุกหมู่เหล่า ซึ่งรวมถึง ผัก ผลไม้ และผลิตผลที่มีใยอาหารสูง ไขมันต่ำ
หลีกเลี่ยงจากการรับประทานไขมันอิ่มตัว (saturated fat) เช่น ไขมันสัตว์
ควรรับประทานอาการประปลา และไขมันที่ผลิตจากพืชแทน
ให้ลดน้ำหนัก ถ้าปรากฏว่าน้ำหนักตัวเพิ่ม
ออกกำลังกายเพิ่มขึ้น อย่างน้อยวนละ 30 นาที
ควบคุมความดันโลหิต และเบาหวานให้อยู่ในระดับปกติ
นั่นเป็นแนวทางที่เราทุกคนสามารถปฏิบัติได้อยู่แล้ว....
In the long term
โรคเส้นเลือด เป็นผลมาจากไขมันเกาะตัวตามผนังเส้นเลือด ทำให้เส้นเลือดเกิดแข้งตัว(atherosclerosis)
ซึ่งต้องกินเวลานานพอสมควร กว่าจะเกิดเป็นโรคเส้นเลือดแข็งดังกล่าว
มันไม่ใช้ว่าจะเกิดขึ้นอย่างทันทีทันใด...แต่จะค่อยเป็นค่อยไป โดยไม่มีการหยุดพัก
เมื่อเกิดขึ้นแล้ว สามารถทำให้เกิดความพิการ หรือตายก่อนเวลาอันควรได้
โรคหัวใจขาดเลือด (heart attack) และสมองขาดเลือด (braint attack)
จัดเป็นสาเหตุที่ทำให้คนตายก่อนวัยอันควร
นั่นเป็นสถิติของต่างประเทศ (UK) และดูเหมือนจะเป็นสาเหตุที่พบบ่อยเสียด้วย
ในอังกฤษ (UK) แต่ละวัน จะมีคนตายประมาณ 60 คน จากการเป็นโรคในระบบเส้นเลือดและหัวใจ
(cardiovascular disease) หรือประมาณ 150,000 คนต่อปี ที่ตายในแต่ละปี
การลดอัตราเสี่ยง (risks)ต่อการเกิดโรค สามารถชะลอไม่ให้มีไขมันไปเกาะตามผนังเส้นเลือด
(atherosclerosis) และขณะเดียวกันก็สามารถลดการเกิดโรคต่าง ๆ ได้
เช่น โรคหัวใจ (heart attack) โรคทางสมอง (Brain attack)
http://www.netdoctor.co.uk/diseases/facts/vasculardiseases.htm
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น