Itch….คัน ใครว่าไม่สำคัญ
วันหนึ่ง ๆ มีคนไข้สูงอายุมาพบแพทย์ด้วยอาการคันตามผิวหนัง
บางรายรายเห็นรอยผื่นบนผิวหนัง....นั่นไม่เป็นปัญหาในด้านการวินิจฉัย
แต่ที่เป็นปัญหา คือรายที่เป็นทั้งตัว จากหัวจรดเท้า
แต่ไม่มีรอยผื่นปรากฏให้เห็นนี่ซิแปลก ?
จะบอกว่า คันเพราะผิวหนังแห้งของคนแก่นะ....
อาจจะถูก....หรืออาจจะไม่ถูกก็ได้
ก่อนที่เราจะพูดถึงโรคคันของคนสูงอายุ
ลองมาดูซิว่า-
เวลาที่ท่านเกิดมีอาการ “คัน” ขึ้นมา...มันมีอะไรเกิดขึ้นภายใต้ผิวหนังของท่าน
ให้ท่านมองดูมันประหนึ่งว่า ท่านกำลังปฏิบัติธรรม
เจริญสติปัฐถาน ดูลมหายใจเข้าออกตามที่เป็นจริง...
ตัวคนเราจะถูกคลุมด้วยผิวหนัง มีพื้นที่ประมาณ 20 ตารางฟุต หรือ 2 ตารางเมตร
และผิวหนังของคนเราจะถูกละคาย (irritated) จากสิ่งที่อยู่นอกร่างกายอยู่ตลอดเวลา
มีหลายอย่างที่มาสัมผัสกับผิวหนังของเรา และอาจมีหนึ่ง หรือสองอย่าง
ที่จะทำให้เราเกิดมีความรู้สึกคันขึ้นที่ผิวหนัง
เราจะไม่พูดถึงอาการคันอย่างรุนแรง จาก อาการแพ้ (allergy) คันจากโรค
คันจากอารมณ์ หรือคันจากการอักเสบ
แต่เราจะพูดกลไกที่ทำให้เกิดอาการคันขึ้น ทีเกิดขึ้นกับเราทุก ๆ วันนั้น มันเป็นอย่างไร?
คัน (itching) บางทีเราพูดว่า pruritus
มันจะเริ่มเกิดขึ้น เมื่อมีอะไรบางอย่างนอกกาย มากระทบ และกระตุ้นร่างกายเข้า
เช่น ตัวหมัด ฝุ่นละออง ใยของเสื้อผ้า และเส้นผม และ...
อาการคัน (itching) เป็นกลไกภายใน... ซึ่งทำหน้าที่ป้องกันร่างกาย
ส่งสัญญาณให้สมองได้ทราบว่า มีบางอย่างกำลังรุกล้ำกายของเรา
ในกรณีดังกล่าว อาจเป็นแมลงกัดเอาก็ได้
เมื่อมีตัวกระตุ้น (stimuli) จะเป็นอะไรก็ตาม
ในระยะแรก มันอาจไม่รบกวนตัวท่านแต่อย่างใด แต่ภายหลังจากตัวกระตุ้นอันนั้นมันเสียดสี
ผิวหนังของท่าน ยกตัวอย่าง เช่น ขน หรือฝุ่นละออง ที่สัมผัสผิวหนังของท่าน
เมื่อมันเสียดสีไปมา (scatches) ประสาทรับความรู้สึก (receptors) ที่อยู่ในผิวหนัง (dermis)
จะถูกละคายเคือง (irritated)
และภายในเสี้ยวของวินาที มันจะส่งคลื่นประสาท (signals) ไปตามเส้นใยประสาท
เดินทางสู่ไขประสาทสันหลัง เคลื่อนสู่สมองส่วนที่เรียก cerebral cortex
และใยประสาท( fiber)ใยเดียวกันนี้แหละ (unmyelinated C fibers)
ทำหน้าที่นำความรู้สึกเกี่ยวกับอาการปวด (pain)เข้าสู่สมองด้วย
ความรู้สึกทั้งสองที่กล่าว จะมีการตอบสนองที่ต่างกัน
การตอบสนองต่ออาการปวด จะเป็นแบบถอยหนี (withdrawal)
ส่วนอาการคัน จะตอบสนองด้วยการเกา (scatching)
เมื่อเรารู้สึกคันขึ้นมา การตอบสนองอันแรกที่เกิดขึ้น คือ “เกา” ตรงตำแหน่งที่คันด้วยเล็บของเราทันที
เป็นการตอบสนองง่ายๆ ที่เกิดขึ้น เพื่อขจัดเอาสิ่งที่ทำให้เกิดอาการคันออกไป
เมื่อคุณ "เกา"ตรงบริเวณที่คัน คุณจะรู้สึกผ่อนคลายจากอาการคันทันที
ไม่ว่าสิ่งที่ทำหคันถูกขจัดออกไปหรือไม่
สมมุติว่า มันยังคงอยู่ที่เดิม แต่ท่านจะไม่คันอีกต่อไป
ที่เป็นเช่นนั้น เป็นเพราะคลื่น (signal) ที่ส่งไปยังสมอง ถูกแทนที่ด้วยคลื่น( signal)ใหม่
ซึ่งเป็นคลื่นที่เกิดจากการเกา (scatches)เป็นความรู้สึกเกี่ยวกับอาการปวด(pain)
ที่เป็นเช่นนั้น เป็นเพราะ สิ่งที่ทำให้เกิดอาการคัน เช่น ฝุ่นละออง มีขนาดเล็กมาก (ขนาดไม่กี่ไมครอน)
ละคายปลายประสาทรับความรู้สึก (receptors) จำนวนน้อยมาก เมื่อเทียบกับการเกา
ซึ่งกินเนื้อที่เป็นบริเวณที่กว้างกว่าหลายพันเท่า และการเกาจะกระตุ้นความรู้สึกเจ็บปวด (pain)ขึ้น
และคลื่นที่ส่งไปยังสมองด้วยความรู้สึกที่เกิดจากการเกา (scatches) ย่อมมีมากว่าคลื่นที่ส่งจากอาการคัน...
เป็นเหตุให้สมองไม่รับรู้เกี่ยวกับอาการคันต่อไป
นั่นคือปรากฏการณ์อาการคันที่เกิดขึ้นตามปกติ
>>Seventh age itch
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น