Jun 2013
ในคนสูงวัย...
เกิดเป็นโรคเรื่อรังขึ้นมา เขาจำเป็นต้องได้รับการรักษา
และการรักษาที่คนสูงอายุได้รับกันบ่อยที่สุด
คือ การรักษาด้วยยา
(drug
therapy) นั่นเอง
แน่นอน
ผลที่เกิดจากการใช้ยาในคนสูงอายุทั้งหลาย...
พบว่า
มีคนไข้จำนวนหนึ่งไม่ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ (noncompliance),
ซึ่ง ก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อการเกิดอาการอันไม่พึงประสงค์ (side
effects),
เกิดมีปฏิกิริยาระหว่างยาที่กิน,
และบางรายต้องถูกนำส่งเข้ารับการรักษา
เพราะผลอันเกิดจากการใช้ยาไม่ถูกต้อง
ในสหรัฐอเมริกาเอง...
ประมาณ
10-15
ปีที่ผ่านมา ได้มีรายงานว่า หนึ่งในสี่ของคนในวัย 65 หรือแก่กว่า
ถูกรับไว้รักษาในโรงพยาบาล เพราะเกิดมีปัญหาเกี่ยวกับการใช้
(กิน) ยา
โดยเฉพาะ
“อาการอันไม่พึงประสงค์” (side effects)
หรือ
การไม่ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ (noncompliance)
เป็นเหตุให้ผลของการรักษาไม่บรรลุตามเป้าหมายที่ตั้งเอาไว้
มีปัจจัยเหลายอย่าง
ที่ทำให้เกิดกรณีเช่นนั้น
เป็นต้นว่า คนสูงอายุต้อง “กิน” ยาหลายขนาน (polymedicine),
ผู้ให้การรักษาสั่งยาให้แก่คนสูงวัยได้ไม่เหมาะสม,
ตลอดรวมไปถึงการซื้อยามา
ใช้
(กิน) เอง โดยแพทย์ไม่มีส่วนรู้เห็น
หรือรับทราบเลย
การใช้
(กิน) ยาหลายขนาน
(polymedicine)
มันหมายความว่าอย่างไร
?
ตามคำจำกัดความ
Polymedicine
สามารถอธิบายความได้หลายแง่…
ส่วนใหญ่จะหมายถึงจำนวนยาที่คนไข้ต้อง
“กิน” เพื่อหวังผลในการรักษาโรค
หลายขนาน
เช่น มีการใช้ยา 5
ตัว หรือมากกว่าขึ้นไป
แต่
เนื่องจากคนสูงอายุมักจะมีหลายโรคภายในตัว จึงจำเป็นต้องกินยาหลายตัว
ดังนั้น
คำว่า
polymedicine น่าจะหมายถึง “การใช้ยาอย่างไม่เหมาะสม”
น่าจะถูกต้องกว่า
ยกตัวอย่างในกรณีศึกษา
(case
histories) Mr. Brown (Case
1) ได้รับยา
หลายตัว
(มากกว่า 5)
เพื่อใช้รักษาโรคเรื้อรังหลายอย่างที่รุมเร้า Mr. Brown
ซึ่งยาแต่ละตัวต่างมีความจำเป็น ที่เขาจะต้องใช้เสียด้วย...
ดังนั้น
ในกรณีของ Mr.
Brown การใช้ยาหลายตัว
จึงไม่ใช้ภาวะ
Polymedicine
ส่วน
Mrs.
Smith (Case II)”…
เธอต้องกินยาแก้แพ้
(antihistamine) เป็นประจำทุกวัน เพื่อรักโรคที่เกิดตาม
ฤดูกาล
มีชื่อเรียกว่า “Hey
fever”
นอกจากนั้น
เธอยังต้องกินยาแก้ปวด ซึ่งเป็นยากลุ่มNSAIDibuproIbuprofen(NSAID) ทั้ง ๆ ที่แพทย์สั่งให้ยา rofecoxib (Vioxx®) ให้แก่เธอ
ซึ่งเป็นยาในกลุ่ม NSAIDs
เพื่อรักษาโรคไขข้อของเธออยู่แล้ว แต่เธอยังซื้อยา ibuprofen มากินเพิ่มอีก
ถือว่าเป็นการใช้ยาซ้ำซ้อนไป
ไม่เพียงเท่านั้น
เธอยังซื้อยา Tagamet
HB® และ Pepto-Bismol®
มารักษาอาการทางกระเพาะอาหาร
ทั้งๆ ที่เธอได้รับยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
จากแพทย์ได้สั่งยารักษากรดในกระเพาะอาหารเป็นที่เรียบร้อย
แต่เธอยังชื่อยาลด
กรดมาใช
(กิน) เพิ่ม ถือว่าเป็นการใช้ยาซ้ำซ้อนเกินความจำเป็น
ในกรณีของ
Mrs.
Smith...
เป็นตัวอย่างที่บอกให้เราได้ทราบว่าเป็นการใช้ยาซ้ำซ้อน
ไม่เหมาะสม
มีแนวโน้มที่จะก่อให้เกิดผลอันไม่พึงประสงค์ได้
(side effects)
และกรณีเช่นนี้แหละที่เราเรียกว่า
polymedicine
การให้คำแนะนำ
หรือการให้ความรู้แก่คนไข้เกี่ยวกับกับการใช้ยาได้อย่างเหมาะสม
ถือเป็นเรื่องสำคัญ
โดยเป็นหน้าที่ของเภสัชกร
และแพทย์ผู้สั่งยา
ซึ่งจะต้องตื่นตัวกับการใช้ยาอย่างไม่เหมาะสม
(polymedicine)
โดยมีบ่อยครั้งจะไม่ปรากฏอาการให้เห็นได้ง่ายนัก
การที่เราจะทราบได้ว่า...
คนไข้ใช้ยาไม่เหมาะสม (polymedicine) จำเป็นต้องมีการติดต่อสื่อสารอย่าง
มีประสิทธิภาพระหว่างคนไข้,
แพทย์, เภสัชกร,
และเจ้าหน้าที่ผู้ให้บริการด้านอื่น
ๆ
การสั่งยาของแพทย์มีโอกาสทำให้เกิดการสั่งยาให้แก่คนไข้ได้ไม่เหมาะสม
จากตัวอย่าง
Mr.
Brown ได้รับยา diazepam สำหรับรักษา “ความเครียด”
และ
“นอนไม่หลับ” ซึ่งเกิดขึ้นเป็นบางครั้งเท่านั้น
ในกรณีของ
Mr.
Brown ซึ่งเป็นคนสูงอายุ ไม่จำเป็นต้องใช้ยา diazepam
เลย
แต่ในการรักษาความเครียด และการนอนไม่หลับของเขา
สามารถรักษาได้ด้วยวิธีการอื่น
ซึ่งปลอดภัยสำหรับเขา
นั่นคือ
รักษาโดยไม่ต้องใช้ยา (non-drug treatment)
สำหรับ
Mrs.
Smith เป็นตัวอย่างของ polymedicine…
โดยเธอใช้ยาซ้ำซ้อนกันหลายตัว
และจากการใช้ยาไม่เหมาะสมดังกล่าว
ยังสามารถทำให้เธอเกิดภาวะอันไม่พึงประสงค์ (side effects) ได้
เช่น
เกิดมีแผลในกระเพาะอาหาร จนกระทั้งถึงการมีมีเลือดตกได้
คำว่า
polymedicine
บางครั้งจะถูกเรียกว่า polypharmacy ก็ได้
ท่านสามารถเลือกใช้ได้ตามอัธยาศัย
สาเหตุที่ทำให้เกิด
polypharmacy
ได้แก่:
§ มีหลายโรค (multiple diseases)
§ ผู้ให้บริการทางการแพทย์มีเวลาจำกัด (time constrains on
Health professionals) ไม่มีเวลาตรวจสอบความถูกต้อง
§ ได้รับริการจากแพทย์หลายนาย(multiple health
care providers)
§ ใช้ยาเองโดยแพทย์ไม่มีส่วนรู้เห็น (nonprescription
medications)
มียาหลายขนาน
ซึ่งสามารถทำปฏิกิริยาต่อกัน ได้แก่ cimetidine, fluoxetine
และ warfarin
ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
omeprazole
สามารถกระทบต่อ
การดูดซึมของยา digoxin ได้
ส่วน
gingko
biloba อาจเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดมีเลือดตกได้เมื่อมีการใช้ยา
ร่วมกับยาป้องกันการจับตัวของเม็ดเลือด
ชื่อ warfarin
Mrs.
Smith ต้องการใช้ยา ibuprofen ทั้งๆ
ที่เธอมีข้อห้ามไม่ให้ใช้ยาตัว
ดังกล่าว โดยเธอกำลังใช้ยา warfarin
ซึ่งสามารถทำให้เขาเพิ่มความเสี่ยงต่อการมีเลือดตก
(bleeding)ได้
นอกจากนั้น
การรับประทานยา ibruprofen
ยังอาจทำให้ละคายกระเพาะ
อาหาร
และทำให้เกิดโรคกระเพาะอาหารได้
นอกจากนั้น
ในการใช้ยาของ Mrs.
Smith ยังมีตัวชี้บอกให้ทราบว่า
เธอตกอยู่ในภาวะใช้ยาได้ไม่ถูกต้อง
หรือที่เรียกว่า
Polymedicine อีก นั้นคือ...
เธอได้รับยารักษากระเพาะอาหาร
(ยาลดกรด) omeprazole อยู่แล้ว
แต่เธอก็ยังปรารถนาที่จะได้รับยา
Tagamet
HB® ซึ่งเป็นยาลดกรดใน
กระเพาะอาหารเช่นเดียวกัน ถือว่าเป็นการเพิ่มยาซ้ำซ้อน...ไม่ถูกต้อง
เป็นภาวะที่เราเรียกว่า polymedicine
>>Next : Pharmaceutical care in elderly: nonadherence
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น